14e tot 17e eeuw
Kasteel Wijchen wordt in 1392 voor het eerst in schriftelijke bronnen vermeld. De eerste bouw gaat echter waarschijnlijk terug tot het midden van de 14e eeuw.
Vele families hebben het kasteel in hun bezit gehad. In de 14e eeuw kwam het in handen van het geslacht van Galen; in 1536 kreeg de heer Van Batenburg het in eigendom. Inmiddels was het kasteel minstens één keer verwoest. Hoogstwaarschijnlijk heeft een van de heren Van Batenburg (de familie Bronckhorst) de nieuwe burcht gebouwd, die echter pas aan het begin van de 17e eeuw is voltooid. Die voltooiing staat op naam van het prinselijke paar Emilia van Nassau en Don Emanuel van Portugal.
17e tot 20e eeuw
In 1609 verwierf Emilia, dochter van Prins Willem van Oranje, het kasteel. Het duurde geruime tijd voordat zij er woonde. Emilia heeft het kasteel grondig laten verbouwen. Het geld daarvoor kwam deels van de verkoop van een dure parelketting. Emanuel was zonder vooruitzichten en katholiek. Hierdoor hadden hij en Emilia geen toestemming voor hun huwelijk gekregen van de Staten Generaal of Prins Maurits. Daardoor hadden ze een wat moeizame liefdesgeschiedenis achter de rug tegen de tijd dat ze zich in Wijchen vestigden. Veel van de versieringen op het kasteel verwijzen hiernaar, zoals de muurankers in de gesloten ’S-vorm’, die staan voor ‘fermesse’, oud Frans voor fidelité (trouw).
In 1629 overleed Emilia. Het kasteel werd door haar kinderen uiteindelijk verkocht aan Philips van Nassau, heer van Grimhuizen bij Breda. Na in drie verschillende families van hand tot hand te zijn gegaan, kwamen kasteel en leengoederen in 1771 in het bezit van het geslacht Osy.
De erfgenamen van baron J.J.R. d’Osy hebben het kasteel in de zomer van 1903 in de openbare verkoop gebracht. Jonkvrouw A.W. van Andringa de Kempenaer uit Den Haag kocht het kasteel voor fl. 26.850.
Na een schoorsteenbrand in de Sinterklaasnacht van 1906 brandde het kasteel geheel uit. Alleen het opgaande muurwerk bleef gespaard. Meubilair, bibliotheek en kunstschatten vielen allemaal ten prooi aan de vlammen. In uiterst korte tijd werd het kasteel onder leiding van de Nijmeegse architect F.A. Ludewig volledig gerestaureerd. In 1908 stond Kasteel Wijchen er weer in zijn oude glorie.
Na het overlijden van Jonkvrouw de Kempenaer in 1926 kwam het kasteel in het bezit van haar neven. Zij gaven in 1932 opdracht het kasteel te verkopen. Een koper voor het kasteel was echter niet te vinden in de crisisjaren. Op initiatief van de burgemeester heeft de gemeente Wijchen toen het kasteel gekocht voor de som van fl. 32.000. Het statige slot is sindsdien Kasteel/Raadhuis en alle Wijchenaren zijn eigenaar.
In gebruik als gemeentehuis
In 1933 is het kasteel als gemeentehuis in gebruik genomen.Sinds de ambtenaren in 1981 verhuisden, vervult het oude slot vooral representatieve functies. De toekomst ziet er positief uit voor het kasteel. Grondig gerestaureerd in de jaren negentig, biedt het kasteel sinds 1996 huisvesting aan Museum Kasteel Wijchen.
Raadhuis, museum en trouwlocatie
Kasteel Wijchen ligt midden in het centrum van Wijchen. Het kasteel is hét icoon van de gemeente. Vanaf het moment dat de gemeente het kasteel kocht, is het kasteel het huis van de lokale democratie.
Behalve raadhuis, is het kasteel ook museum en trouwlocatie.
In oude luister hersteld
Het kasteel is voor Wijchen en haar inwoners een bijzondere locatie. Ook voor Nederland is het kasteel uniek. Het is hét lieu de memoire – de plek van herinnering aan Emilia van Nassau. Van buiten ziet het er prachtig uit en doet het aan haar tijd terugdenken.
Het zeventiende-eeuwse kasteel is in 2021 met een grootscheepse opknapbeurt in zijn oude luister hersteld. Behalve het terugbrengen van de historische beleving hebben we met de renovatie ook het functioneel gebruik verbeterd. Er is hard gewerkt om ons kasteel ook te behouden voor de toekomstige generaties. En zo is deze bijzondere historische plek in Wijchen nog aantrekkelijker geworden voor inwoners en bezoekers.
Koninklijke bewoners
Op 10 juni 1609 kochten Emanuel en Emilia het Huys te Wijchen en ook een boerenwoning, geheten ‘Den Groten Leliaart, Daarnaast kochten ze nog twee stukken land, het één geheten 'dat Hogeland' en het ander 'die Stekkelbrugge', een halve vijver (het Wijchense Meer) en bosland, alsook een aantal horigen die bij de grond behoorden.
Dat een huwelijk tussen de protestantse Emilia en de katholieke Emanuel, Don Emanuel van Portugal, bijzonder was, staat wel vast. Emilia was een dochter van Willem van Oranje, die het leven liet door zijn strijd tegen de katholieke Spanjaarden.
Emanuel, echter, was op de vlucht voor de wereldlijke en religieuze ambities van de Spaanse koning Philips de Tweede, bedreiger des vaderlands, moordenaar van Willem de Zwijger.
Zoiets geeft een band, maar een huwelijksband gaat toch wel ver. De Staten van Holland en haar broer, Prins Maurits, waren daar helemaal niet vóór.
Ondanks dat hebben ze een huwelijk geforceerd en ze kregen samen 6 meisjes en 2 jongens. Waarom in het zo ver van Den Haag gelegen Wijchen?
Het paar had ook woningen in Delft en Den Haag. In een brief schrijft Emilia dat het hen aan geld ontbreekt om vanuit Wijchen een reis naar Den Haag te ondernemen.
Een bijzonder bouwplan
Emilia en Emanuel bouwden op de fundamenten, hun bouwplan was origineel: een middentoren die het jaar symboliseert; de vier hoektorens stonden daar namens de vier jaargetijden.
Twaalf kelders telde het kasteel, analoog aan het aantal maanden en 52 kamers voor alle weken van het jaar één.
Er waren 365 vensters, zodat er elke dag vanuit een ander venster gekeken kon worden. En al die vensters hadden 24 ruiten, zodat elk uur in het jaar een eigen stukje glas in het kasteel had.
Naast deze symboliek zie je op verschillende plekken aan de gevel van het kasteel de gesloten S (voor huwelijkse trouw) en de ineengestrengelde E’s. Deze zijn ook te vinden in het gazon in de voortuin en in het beeldmerk van het kasteel. Op de voorgevel van het kasteel zijn acht voorstellingen met spreuken zichtbaar, bedacht door Emanuel.
